Hipofiz Adenomu
Vücudun hormon kontrol noktası olan hipofiz bezi kafatasının içinde, beynin alt bölgesinde ve burun boşluğuna yakın bir bölgede bulunur. Fındık büyüklüğünde olmasına rağmen hormonlar üzerinde çok büyük etkisi vardır. Beynin üst kısmından gelen sinyaller önce Hipotalamus’a iletilir, ardından hipofiz sapı vasıtasıyla hipofize gelir. Hipofiz bezi gelen bu sinyallere göre vücudun ihtiyaç duyduğu hormonların salgılanmasını sağlar. Özetle iç organların düzenli işleyişi için kritik bir öneme sahiptir. Hipofiz bezinde oluşan tümörler ise hipofiz adenomu olarak adlandırılan rahatsızlığa yol açar.
Hipofiz adenomu nedir?
Hipofiz bezi vücutta;
– Büyüme hormonu (GH)
– Süt hormonu (Prolaktin)
– Tiroid uyarıcı hormon (TSH)
– Tuz/su dengesi , kortizon salınması (ACTH)
– Cinsiyet hormonları (FSH, LH) salgılanmasında etkilidir.
Hipofiz bezinde oluşan ve genellikle iyi huylu olan tümörler hipofiz adenomu olarak adlandırılır. Çoğunlukla yayılma özelliğine sahip olmayan bu tümörler bazen uzun yıllar içinde büyüme eğilimi gösterebilir. Bu durumda hipofiz bezi işlevini tam olarak yerine getiremeyebilir ve vücutta hormon üretiminin bozulmasına bağlı birtakım sağlık problemleri oluşur. Hipofiz adenomunun etkileri iki grupta değerlendirilir:
1. Adenom hormon salgısının artmasına neden olabilir. Örnek olarak prolaktin artışı kadınlarda memeden süt gelmesine, erkeklerde ise meme büyümesine neden olur. Büyüme hormonu dengesinin bozulması ile el ve ayakta, kalpte büyüme gibi durumlarla karşılaşılabilir.
2. Hipofiz adenomu, etrafındaki dokuları sıkıştırarak sinirlere zarar verebilir. En büyük etki görme merkezinde yaşanır, görme kaybı oluşabilir.
Nedenleri ve Belirtileri
Hipofiz adenomunun neden oluştuğu ile ilgili kesin bir şey söylemek mümkün değildir. Ancak risk grubundaki hastalar şunlardır:
– Ailede hipofiz adenomu olgusunun varlığı
– Multipl endokrin neoplazm sendromu tip 1 hastaları
– Carney kompleksi hastaları
– McCune-Albright sendromu olan kişiler.
Hipofiz adenomunun belirtileri ise adenomun bulunduğu noktaya ve yarattığı etkiye göre değişir. Hormon dengesinin bozulmasına neden olan adenomlar, ilgili hormonun fazlalığı ya da azlığı ile karakterize pek çok semptom gösterebilir. Tiroidin etkilenmesi halsizlik, kabızlık, konsantrasyon eksikliği gibi şikayetlere neden olurken prolaktinin etkilenmesi tüylenme sorunları, adet düzensizliği, cinsel bozukluk gibi belirtiler ortaya çıkar. Büyüme hormonunun zarar görmesi ise aşırı büyüme ya da büyüme geriliği ile kendini gösterir. Ayrıca kitlenin dokulara baskı yapması sonucu görme bozukluğu, baş ağrısı, bulantı gibi şikayetler ortaya çıkabilir.
Hipofiz Adenomunun Tanı ve Tedavisi
Hipofiz adenomlarının neden olabileceği klinik belirtiler oldukça fazla olduğu için hastanın öyküsü önemlidir. Detaylı fiziki muayene, hipofiz MR’ı, kan ve idrarda hormon incelemesi, görme alanı testleri ve laboratuvar incelemeleri sonucu hipofiz adenomu ve etkisi belirlenir. Ebatı 1 santimden küçük olan adenomlar mikroadenom, büyük olanlar ise makroadenom olarak adlandırılır.
Adenomların tedavisi 4 adımda planlanır.
1- Adenomun takibi: Mikroadenomlar için geçerlidir. Herhangi bir fonksiyon bozukluğuna neden olmuyorsa sadece takip edilir.
2- Medikal ilaç tedavisi: Göz sinirine etki etmeyen ancak hormon salgılayan mikroadenomlar için, salgılanan hormonun düzenlenmesine katkı sağlayacak ilaçlar kullanılır.
3- Cerrahi operasyon: Adenomun görme merkezine zarar vermesi, hormonların ilaçla kontrol edilememesi gibi durumlarda cerrahi operasyon yapılır. Burun deliğinden mikroskobik yöntemler kullanılarak yapılan ve endoskopik transnazal transsfenoidal yaklaşım olarak bilinen bu operasyon kısa sürede tamamlanır. Bu şekilde adenom büyük bir oranda temizlenir. Adenomun burundan çıkarılamayacak büyüklükte olduğu durumlarda ise nadiren açık beyin ameliyatı tercih edilir.
4- Radyasyon tedavisi: Cerrahi operasyonu tamamlayıcı bir tedavi olarak görülebilir. Kitlenin X ışınları kullanılarak yok edilmesi hedeflenir. Stereotaktik radyocerrahi yahut eksternal radyoterapi yöntemleri tercih edilebilir. Radyasyon tedavisi bazen de cerrahi operasyona alternatif bir seçenek olarak değerlendirilir. Bu tedavide sonuç daha yavaş alınacağı için hormon kontrolünün takibi büyük önem taşır.